Sulistrowski Kazimierz Władysław (1838–1910), uczestnik powstania styczniowego, zesłaniec, przemysłowiec warszawski.
Ur. 28 XII we wsi Wola Błędowa (pow. brzeziński), był synem Joachima (1802–1844), dziedzica Dejnowa (pow. oszmiański), porucznika Batalionu Saperów Wojsk Polskich, uczestnika powstania listopadowego, odznaczonego 27 VI 1831 Orderem Virtuti Militari, w l. czterdziestych zarządcy dóbr Wacława Gutakowskiego, a w r. 1844 wójta gminy Ląd (pow. koniński). Matką S-ego była Paulina z Naimskich (1801–1849), córka Marcina, właściciela browaru w Warszawie. S. miał stryja, Aleksandra Sulistrowskiego (1803–1858), w powstaniu listopadowym podporucznika kaliskiego p. kawalerii, od r. 1832 emigranta we Francji, członka Komitetu Narodowego Polskiego, w lutym 1834 uczestnika nieudanej wyprawy sabaudzkiej, a w l. 1835–6 członka Tow. Demokratycznego Polskiego, po amnestii zamieszkałego w r. 1858 w Wilnie.
Po śmierci rodziców pozostawał S. pod opieką wujów, Józefa i Ludwika Naimskich, właścicieli browaru oraz kilku domów w Warszawie. W l. 1849–58 uczył się w tamtejszym gimnazjum realnym. Po zakończeniu nauki przeniósł się na Litwę; zamieszkał w Wilnie, a następnie u krewnych w pow. oszmiańskim. W maju 1859 wyjechał do Moskwy, ale jeszcze t.r. rozpoczął studia w Akad. Medyko-Chirurgicznej w Petersburgu. Po roku przeniósł się na Wydz. Matematyczno-Fizyczny Uniw. Moskiewskiego; w r. 1863 był na II kursie. W czasie studiów należał do Ogółu Studentów Polaków, nielegalnej, lecz tolerowanej przez władze, organizacji samopomocowej; pełnił w niej funkcję skarbnika (głównego bankiera), dysponując funduszami ze składek i ofiar przeznaczanych m.in. na druk nielegalnych wydawnictw i pomoc dla powracających zesłańców. Współpracował też z tajną drukarnią. W r. 1862 działał równocześnie w powstałej z Ogółu nowej organizacji – Tow. Tajnym (nazywanym również Związkiem Towarzystwa «Ruchu»), podporządkowanym Komitetowi Centralnemu Narodowemu w Warszawie. Podczas wakacji na Wileńszczyźnie, w lecie t.r., zdemaskował działalność jednego z kolegów, który podając się za emisariusza Ogółu, zbierał wśród litewskiego ziemiaństwa pieniądze dla własnych korzyści. W rezultacie przyczynił się S. do ogłoszenia w grudniu „Apelu do Kraju”, w którym potępiono czyn kolegi oraz wyjaśniono cele i program Ogółu.
Po wybuchu powstania styczniowego S. złożył w lutym 1863 podanie o urlop z Uniwersytetu, motywując prośbę względami zdrowotnymi. W Moskwie pozostał do końca maja t.r., zapewne prowadząc zakonspirowaną działalność na rzecz powstania (Ogół przeznaczał wówczas fundusze na cele powstańcze). Po otrzymaniu 13 V paszportu udał się do Petersburga. Pod koniec czerwca przyjechał do Wilna i, utrzymując się z korepetycji, zaangażował się w prace Wydz. Zarządzającego Prowincjami Litwy. W wyniku zeznań jednego ze studentów Uniw. Moskiewskiego, Karola Jasiewicza, który wskazał go jako skarbnika Ogółu, został 29 lub 30 IX aresztowany i uwięziony w Wilnie w klasztorze podominikańskim. Dn. 28 V 1864 Wileńska Komisja Śledcza uznała go za osobę «nieprawomyślną pod względem politycznym i szkodliwą dla tutejszego kraju», po czym nakazała zesłać go w trybie administracyjnym do jednej z oddalonych guberni rosyjskich pod ścisły dozór policji i bez prawa wstępu do służby państwowej; wyrok zatwierdził gen.-gubernator wileński M. Murawjow 30 VI t.r., wyznaczając na miejsce zesłania gub. tomską na Syberii.
S. opuścił Wilno przed 15 VIII 1864 i w grudniu t.r. przybył do Tomska. Wg informacji rodzinnych miał tam pracować przy budowie kolei żelaznej. Cieszył się nienaganną opinią władz policyjnych; utrzymywał kontakty z syberyjskimi kupcami i przemysłowcami, a także z polskimi zesłańcami; przyczynił się do ułatwienia ucieczki z Syberii Zygmunta Mineyki. Brał udział w przygotowaniach do niedoszłego zbrojnego powstania zesłańców na Syberii, w którym miał objąć funkcję naczelnika Tomska. Wg listu S-ego do Czesława Jankowskiego został w r. 1867 uwięziony w związku z dokonanym rok wcześniej zamachem D. Karakozowa na cara Aleksandra II; być może znalazł się w kręgu podejrzanych z powodu utrzymywania znajomości z Pawłem Majewskim, kontaktującym się z kółkiem iszutyńców, do którego należał zamachowiec. Dn. 17 V t.r. najwyższy manifest Aleksandra II zniósł wobec S-ego dozór policyjny.
S. zamieszkał w Król. Pol., ale nadal był obiektem zainteresowania władz; 29 VIII 1867 namiestnik F. Berg zwrócił się do administracji w Wilnie o przesłanie informacji o S-m. W r. 1869 osiadł S. w Warszawie; utrzymywał się «z funduszy własnych», potem pracował jako urzędnik w banku, prowadził też (1876–82) wynajem powozów i karet. W wyniku zabiegów siostry, Zofii, zezwolono mu w r. 1873 na pobyt w Petersburgu i Moskwie. Latem 1885 wraz z Michałem Girdwoyniem zaprojektował na wystawę rolniczo-przemysłową w Warszawie «Pawilon własny Sulistrowski i Girdwoyń», mieszczący akwarium Girdwoynia; z tej okazji S. wydał t.r. obszerny Katalog wystawy rolniczo-przemysłowej w Warszawie (W.) z dodatkami: Dalszy ciąg Katalogu wystawy… (W.) oraz Plan sytuacyjny wystawy… (W.). W 2. poł. l. osiemdziesiątych był właścicielem niewielkiej fabryki galanterii metalowej przy ul. Ordynackiej 8, gdzie również mieszkał; wg Augusta Kręckiego była to fabryka «guzików, grzebieni i podobno broni». Po uzyskaniu w lutym 1889 odpowiednich zezwoleń założył przy ul. Nowy Świat 43 drugą fabrykę «Union», produkującą naboje i gilzy (tutki do nabojów). W r. 1890 uzyskał wyłączność na produkcję gilz dla firmy «Karol i Juliusz Bekker. Dostawca Dworu Cesarskiego», co zapewniło mu duży zbyt w Rosji. W kwietniu 1891, wraz z Gustawem Łubieńskim, Julianem Biesiekierskim i inż. Feliksem Godyckim-Cwirko, założył Tow. Firmowo-Komandytowe «Fabryka gilz, naboi i przyborów myśliwskich Union» o kapitale 60 tys. rb. W skład Towarzystwa weszły fabryka S-ego «Union» oraz przejęta w r. 1890 przez pozostałych udziałowców fabryka gilz myśliwskich «B. Ronczewski, d. Bertold Bekker» przy ul. Leszno 68, działające odtąd pod wspólną firmą «Union. K. Sulistrowski, Cwirko i Sp.»; S. został administratorem zakładów ze stałą pensją, niezależną od zysków Towarzystwa. W maju 1892 zrezygnował jednak z udziału w spółce, która odtąd działała jako «Union. Cwirko i Ska». Zgodnie z umową, konkurencyjnej produkcji nie podjął, ale nadal był właścicielem fabryki galanterii przy ul. Ordynackiej (produkującej też dzwonki elektryczne), oraz zakładu elektrotechnicznego przy tej samej ulicy pod nr 7. Ok. r. 1894 stracił fabrykę galanterii, a wkrótce prawdopodobnie również drugi zakład. W jednym z listów do Jankowskiego z r. 1899 pisał, że przez Ludwika Krasińskiego, właściciela nieruchomości przy ul. Ordynackiej 8, wskutek niezapłaconego komornego, stracił fabrykę i mieszkanie. S. osiadł wtedy przy ul. Foksal 13, a po pewnym czasie przeniósł się na ul. Hożą. Pod koniec l. dziewięćdziesiątych starał się bezskutecznie o odzyskanie rodowego majątku Dejnowo, którego właścicielem był wówczas Jankowski. S. zmarł 13 XI 1910 w Warszawie, został pochowany na cmentarzu Powązkowskim.
Na podstawie ustawy z 2 VIII 1919 wdowa po S-m, jako weteranie powstania styczniowego, uzyskała prawo do dożywotniej pensji.
W małżeństwie z Teklą z Poraj-Rzeźnickich (Rzeznickich) miał S. sześcioro dzieci: zmarłe w dzieciństwie córki Stefanię i Zofię, oraz Jadwigę Marię (ur. 1888), żonę Zdzisława Zabielskiego (1885–1974), profesora zootechniki, kierownika Katedry Szczegółowej Hodowli Zwierząt UMCS i Akad. Rolniczej w Lublinie, a także synów Zygmunta Konstantego (1890–1921), rotmistrza I Brygady Legionów Polskich, Maurycego Józefa (1896 – po r. 1945), dziennikarza i literata, oraz Kazimierza (1885–1955), żonatego z Jadwigą Marią z Olizarów, w l. 1935–6 prezydenta m. Kalisza.
Brat S-ego, Maurycy Marcin (1840 – po 1899) służył w armii rosyjskiej. Po otrzymaniu dymisji był od r. 1862 nauczycielem w rodzinie Łukaszewiczów w pow. ihumeńskim. W powstaniu styczniowym walczył w oddziale Ludwika Zwierzdowskiego, m.in. z 5 na 6 V 1863 brał udział w udanym ataku na Hory-Horki. Aresztowany po rozbiciu oddziału 11 V t.r., został zesłany na sześć lat ciężkich robót na Syberię; po złagodzeniu kary przeniesiono go do gub. kazańskiej (od listopada 1873 przebywał w Czystopolu). Zwolniony w r. 1874 z dozoru policyjnego, zapewne wrócił do Król. Pol. Drugi brat S-ego, Wacław Zdzisław (1842–1863), uczeń progimnazjum w Mołodecznie, a od r. 1860 gimnazjum w Mińsku, po wybuchu powstania styczniowego prowadził agitację w pow. mińskim. Zagrożony aresztowaniem ukrywał się, następnie walczył w oddziale Wincentego Koziełły-Poklewskiego w pow. wilejskim; zginął prawdopodobnie 28 V w bitwie pod Władykami. Siostrą S-ego była Zofia (ok. 1837 – po 1910), żona Rudolfa Radeckiego (1839–1902), lekarza w Petersburgu.
Fot. w: Powstanie styczniowe i zesłańcy syberyjscy. Katalog fotografii ze zbiorów Muzeum Historycznego m. st. Warszawy, W. 2005 cz. 2; – Djakov V. A., Dejateli russkogo i pol’skogo osvoboditel’nogo dviženija, Moskva 1967 s. 167 (dot. brata S-ego, Maurycego); Estreicher w. XIX, IV; Peterburgskij nekropol’, Peterburg 1912 III 536 (dot. szwagra S-ego, Rudolfa Radeckiego); Słown. Geogr. (Dejnowo); Śliwowska W., Syberia w życiu i pamięci Gieysztorów – zesłańców postyczniowych, W. 2000 (bibliogr.); Tyrowicz, Tow. Demokr. Pol. (dot. stryja S-ego, Aleksandra); Żychliński, V 326; – Fiedosowa T., Polskie organizacje patriotyczne w Moskwie 1857–1866, W. 1984; Maliszewski E., Rok 1863 na kresach mohylewskich, W. 1920 (dot. brata S-ego, Maurycego); Markert A. E., Gloria Victis. Tradycje powstania styczniowego w Drugiej Rzeczypospolitej, Pruszków 2004; Russko-pol’skie revolucionnye svjazi, Moskva 1963 II; Śliwowska W., Ucieczki z Sybiru, W. 2005; Vosstanie v Litve i Belorussii 1863–1864 gg., Moskva 1965 (dot. brata S-ego, Wacława); – Gieysztor J., Pamiętniki z lat 1857–1865, Wil. 1921 (fot.); Księga adresowa m. Warszawy na r. 1896, W.; Mineyko Z., Z tajgi pod Akropol. Wspomnienia z lat 1848–1866, Oprac. E. Kozłowski, K. Olszewski, W. 1971 (błędnie jako Józef Sulistrowski); Mitina N.P., Vo glubine sibirskich rud, Moskva 1966 (list brata S-ego, Maurycego); Nekrologi „Kuriera Warszawskiego” 1821–1939, Oprac. A. Tyszka, W. 2001 I poz. 4814 (dot. ojca S-ego, Joachima); Ostromęcka J., Pamiętnik z lat 1862–1911, Oprac. A. Brus, W. 2004; Prus B., Kroniki, W. 1959 VIII; – Adres-Kalendar’ g. Varšavy na 1894, 1895; „Kur. Warsz.” 1844 nr 332 (nekrolog ojca S-ego), 1910 nr z 14 XI (nekrolog, informacje dot. S-ego nieścisłe); Warsz. Roczn. Adresowy, 1877–82; – Wspomnienia pośmiertne: Kalendarz Ungra, 1912 s. VIII, „Łowiec Pol.” 1910 nr 23 s. 365, „Świat” 1910 nr 49 (fot.), „Tyg. Ilustr.” 1910 nr 48 (fot.); – AGAD: Kom. Rządowa Wojny, sygn. 351 (stan służby ojca S-ego), Sekretariat Stanu, sygn. 331; AP m. stoł. W.: Akta stanu cywilnego paraf. Świętego Krzyża, 1847 (metryka chrztu S-ego), 1849 (akt zgonu matki S-ego, Pauliny), Kancelaria notariusza Stanisława Wydżgi, 1889–94; B. Narod.: rkp. IV 10599 t. IV (listy S-ego do C. Jankowskiego); Lietuvos valstybės istorijos archyvas w Wil.: Kancelaria gen.-gubernatora wil. (1864), z. 378 vol. 120, Kancelaria policmajstra wil., z. 421 op. 1 vol. 1599, Wil. kom. śledcza, z. 438 op. 1 vol. 797, 1403; Sąd Rejonowy dla W.-Mokotowa: Wydz. Ksiąg Wieczystych, x księgi hipoteczne nieruchomości, nr 5216; USC w W.: Akta stanu cywilnego paraf. Świętego Krzyża, 1910 (akt zgonu S-ego); – Mater. Red. PSB: Kserokopia tablicy geneal. Sulistrowskich, oprac. przez syna S-ego, Maurycego Józefa; – Informacje wnuczki S-ego, Danuty Marii Sulistrowskiej z Kr.
Anna Brus